عوامل مؤثر بر خوانش‌پذیری در شعر حافظ و تناظر آن با ویژگی‌های مسکن خوانش‌پذیر
محورهای موضوعی : شعر
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه هنر اصفهان
2 - استادیار گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در میان بناهای مختلف، خانه مکانی است که بیش از همه در ارتباط تنگاتنگ با زندگی در حال تحول انسان قرار دارد. این در حالی است که این تعامل پویا بین ساکن و مسکن در عصر امروز تحت تأثیر رویکردهای علمی و اثباتی به رابطه سوژه- ابژه تقلیل یافته است. این رابطه، ساکن را چون سوژه‌ای صرف در مقابل مسکن خویش(نه در کنار آن و با آن) قرار می‌دهد و مسکن چون محصولی تمام‌شده پذیرای زندگی در حال تحول انسان نیست. این پژوهش ریشه حل این مشکل را در شکل‌گیری مسکنی خوانش‌پذیر می‌داند که پذیرای خوانش‌های مختلف ساکنین است. ایده این خانه از دیوان حافظ گرفته شده که با هر دلی همنواست و تازه‌ترشدن دانایی آدمی در طول دوران و نیز ظهور دریافت‌کنندگان جدید موجبات خوانش‌های نوینی از آن را فراهم می‌کند. در این راستا، ابتدا سعی شده عوامل مؤثر بر خوانش‌پذیری شعر حافظ تبیین شود و سپس نمود این عوامل در حوزه معماری و به خصوص، سکونت کشف گردد و سپس به روش تطبیقی- تحلیلی عوامل مؤثر بر خوانش‌پذیری مسکن تبیین شود. توضیح آنکه این عوامل در سه دسته کلی معانی چندگانه، معانی ازلی و پیوندهای ساختاری و محتوایی تبیین شده است.
Among the various buildings, house is a place that is most closely associated with human evolving life. However, this dynamic interaction between the resident and the housing has been reduced to the subject-object relationship in the present age under the influence of scientific and positive approaches. This relationship places the resident as a mere subject in front of his house (not next to it and with it), and the house as a finished product does not accept the human evolving life.This study considers the root of the solution to this problem in the formation of readable housing that accepts different readings of residents. The idea of this house is taken from Hafez's divan, which is concordant with every heart, and the renewal of human knowledge during the period, as well as the emergence of new recipients, causes new readings of it. In this regard, first, it is tried to be explained the effective factors on the readability of Hafez's poetry and then the manifestation of these factors in the field of architecture and especially housing to be discovered and then the effective factors on the readability of housing to be explained by comparative-analytical method. Explaining that, these factors are explained in three general categories of "multiple meanings", "eternal meanings" and "structural and content links".
احمدی، بابک. 1380ش، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
اردلان، نادر، و لاله بختیار. 1374ش، حس وحدت: سنت عرفانی در معماری ایرانی، ترجمه حمید شاهرخ، تهران: نشر خاک.
آشوری، داریوش. 1384ش، عرفان و رندی در شعر حافظ، بازنگریسته هـستی‌شناسـیِ حـافظ، چـاپ پـنجم، تهران: نشر مرکز.
آنتونیادس، آنتونی. 1381ش، بوطیقای معماری(آفرینش در معماری) تئوری طراحی، ترجمه احمدرضا آی، تهران: سروش.
آندو، تادائو. 1381ش، شعر فضا، ترجمه محمدرضا شیرازی، تهران: گام نو.
باقری، مهری. 1375ش، مقدمات زبانشناسی، تهران: قطره.
پالمر، ر.ف. 1374ش، نگاهی تازه به معنی شناسی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: کتاب ماه.
پرتویی، پروین. 1387ش، پدیدارشناسی مکان، تهران: فرهنگستان هنر.
پرهام، مهدی. 1379ش، خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی و قرن بیست و یکم « تولدی دیگر»، تهران: شالوده.
پورنامداریان، تقی. 1382ش، گمشده لب دریا، تهران: سخن.
تلخابی، مهری. 1389ش، «شعر حافظ، واحه آزادی و آفرینش(جستاری پساساختارگرایانه)»، ادیان و عرفان، ش23، صص 13-41.
حائری، محمدرضا. 1388ش، خانه، فرهنگ، طبیعت(بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرآیند و معیارهای طراحی خانه)، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
حسن زاده آملی، حسن. 1375ش، گشتیدرحرکت، چاپ اول، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا.
حق‌شناس، علی محمد. 1362ش، حافظ شناسی: خودشناسی، نشر دانش.
خرمشاهی، بهاءالدین.1380ش، ذهن و زبان شعر حافظ، تهران: ناهید.
خرمشاهی، بهاءالدین. 1371ش، حافظ‌نامه(دو جلدی)، ج 1، چ 4، تهران: سروش.
ﺷﻔﻴﻌﻲﻛﺪﻛﻨﻲ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ. 1370ش، ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺷﻌﺮ، چاپ ﺳﻮم، ﺗﻬﺮان: آﮔﺎه.
شمیسا، سیروس. 1381ش، سیر غزل در شعر فارسی(از آغاز تا امروز)، تهران: فردوس.
صالحی، ابوذر. 1393ش، نظم مکان‌ساز، مجموعه مقالات رواق نظر: ده مقاله در معماری، تهران: متن.
الکساندر، کریستوفر. 1386ش، معماریورازجاودانگی، ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
معماریان، غلامحسین. 1387ش، سیری در مبانی نظری معماری، چاپ سوم، تهران: سروش دانش.
نصری، عبدالله. 1389ش، راز متن(هرمنوتیک، قرائت پذیری و منطق فهم دین)، تهران: سروش.
نیاز کرمانی، سعید. 1364ش، حافظ شناسی، تهران: پاژنگ.
مقالات
باقی نژاد، عباس. 1387ش، «حافظ، حضور جاودانه در زمان و مکان‌ها»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، ش10، صص51-78.
حمیدیان، سعید. 1373ش، «بحثی در ساختار غزل فارسی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ش4، صص621-644.
رضی، احمد. 1383. «دیوانحافظبازترینمتنادبفارسی»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، ش4، صص 115-131.
سیفیان، محمدکاظم، و محمدرضا محمودی. 1386ش، «محرمیت در معماری سنتی»، نشریه هویت شهر، ش1، صص3-14.
شایگان، داریوش. 1388ش، «نقد ادبی: ساحت بینش حافظ»، ترجمه محمد منصور هاشمی، بخارا،ش 72 و 73، صص55-72.
شوقی‌نوبر، احمد. 1388ش، «دو ایهام نویافته در شعر حافظ»، پژوهشنامه ادب حماسی، ش8، صص99-119.
علوی‌مقدم، مهیار. 1386ش، «کاربرد تحلیل هرمنوتیکی و تأویل‌گرایانه در شعر حافظ»، ادبیات فارسی، صص 15 و 16، صص110-123.
غریب رضا، غلامحسین زاده. 1387ش، «حضور دو دنیای تک صدا و چندصدا در اشعار حافظ(خوانشی در پرتو منطق مکالمه میخاییل باختین)»، پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، ش57، صص 235 -256.
کرامتی، غزال و شهیندخت برق جلوه و غلامرضا اسلامی و علیرضا عینی فر. 1392ش، «فرانمایی در تجربه‌ی معماری»، هویت شهر، ش15، صص15-26.
محمدی، محمدحسین و زمردی، حمیرا. 1384ش، «هرمنوتیک و حافظ»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش4، صص 107-116.
مسعودی‌فرد، جلیل. 1383ش، «شخصیت های مثبت و منفی دیوان حافظ»، مجله حافظ، ش11، صص 52-57.
منشی‌طوسی، محمد تقی و علیرضا میثمی و جولی اسکات. 1383ش، «تمثیل باغ و بوستان در شعر حافظ»، ماه، ش79، صص 80-91.
منصوری، زهرا و محمد ایرانی. 1390ش، «کارکردهای هنری گل و گیاه در شعر حافظ»، سبکی جدید در مضمون آفرینی، سبک شناسی نظم و نثر فارسی، ش4، صص 329-338.
نقره کار، عبدالحمید و محمد منان رئیسی. 1390ش، «تحلیل نشانه شناختی سامانه مسکن ایرانی بر پایه ارتباط لایه‌های متن/ مسکن»، نشریه هنرهای زیبا، ش46، صص 5-14.
_||_
Ahmadi, Babak 2001, Text Structure and Interpretation, Tehran: Markaz Publishing.
Ardalan, Nader, and Laleh Bakhtiar. 1995, Sense of Unity: Mystical Tradition in Iranian Architecture, translated by Hamid Shahrokh, Tehran: Khak Publishing.
Ashuri, Daryus 2005, Mysticism in Hafez's Poetry, Review of Hafez's Ontology, Fifth Edition, Tehran: Markaz Publishing.
Antoniades, Anthony. 2002, Poetics of Architecture (Creation in Architecture) Design Theory, translated by Ahmad Reza I, Tehran: Soroush.
Ando, Tadao. 2002, Space Poetry, translated by Mohammad Reza Shirazi, Tehran: New Step.
Bagheri, Mehri 1996, Introduction to Linguistics, Tehran: Qatreh.
Palmer, R.F. 1995, A New Look at Semantics, translated by Cyrus Safavid, Tehran: Ketabe Mah
Partovi, Parvin. 2008, Phenomenology of Place, Tehran: Academy of Arts.
Parham, Mehdi 2000, Khajeh Shamsuddin Mohammad Shirazi and the 21st Century "Another Birth", Tehran: Shaludeh
Pournamdarian, Taqi. 2003, Lost by the Sea, Tehran: Sokhan.
Talkhabi, Mehri. 2010, "Hafez Poetry, Oasis of Freedom and Creation (Poststructuralist Essay)", Religions and Mysticism, Vol. 23, pp. 13-41.
Haeri, Mohammad Reza 2009, House, Culture, Nature (Study of the architecture of historical and contemporary houses in order to develop the process and criteria for designing a house), Tehran: Urban Planning and Architecture Research Center.
Hassanzadeh Amoli, Hassan. 1996, Patrol on the Move, First Edition, Tehran: Raja Cultural Publishing Center.
Haqshenas, Ali Mohammad 1983, Hafez study: Self-knowledge, Danesh publication.
Khorramshahi, Bahauddin. 2001, The Mind and Language of Hafez Poetry, Tehran: Nahid.
Khorramshahi, Bahauddin. 1992, Memorandum (two volumes), vol. 1, edition 4, Tehran: Soroush
Shafie Kadkani, Mohammad Reza, 1991, poem music, third edition, Tehran Agah
Shamisa, Sirus. 2002, The Course of Ghazal in Persian Poetry (from the Beginning to Today), Tehran: Ferdows.
Salehi, Abuzar 2014, The Locomotive Order, A Collection of Articles: Ten Articles in Architecture, Tehran: Matn
Alexander, Christopher. 2007, Architecture and the Secret of Immortality, translated by Mehrdad Qayyumi Bidhendi, Tehran: Shahid Beheshti University.
Memariyan, Gholam Hossein 2008, A Look at the Theoretical Foundations of Architecture, Third Edition, Tehran: Soroush Danesh.
Nasri, Abdullah 2010, The Secret of the Text (Hermeneutics, Readability and Logic of Understanding Religion), Tehran: Soroush.
Niaz Kermani, Saeed. 1985, Hafez study, Tehran: Pajeng.
Articles
Baghi Nejad, Abbas. 2008, "Hafez, Eternal Presence in Time and Places", Mystical and Mythological Literature, Vol. 10, pp. 51-78.
Hamidian, Saeid 1994, "Discussion on the structure of Persian lyric poetry", Journal of the Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Vol. 4, pp. 621-644.
Razi, Ahmad 2004. "Divan-e Hafez, the most open text of Persian literature", Quarterly Journal of Literary Research, Vol. 4, pp. 115-131.
Seifian, Mohammad Kazem, and Mohammad Reza Mahmoudi. 2007, "Confidentiality in Traditional Architecture", Identity City Magazine, Vol. 1, pp. 3-14.
Shaygan, Dariush. 2009, "Literary Criticism: The Field of Hafez's Insight", translated by Mohammad Mansour Hashemi, Bukhara, vols. 72 and 73, pp. 55-72.
Shoqi Nobar, Ahmad 2009, "Two newly discovered ambiguities in Hafez's poetry", Research Journal of Epic Literature, Vol. 8, pp. 99-119.
Alawi Muqaddam, Mahyar. 2007, "Application of Hermeneutic and Interpretive Analysis in Hafez Poetry", Persian Literature, pp. 15 and 16, pp. 110-123.
Gharib Reza, Gholam Hosseinzadeh 2008, "The presence of two worlds of monophony and polyphony in Hafez's poems (a reading in the light of the logic of Mikhaeil Bakhtin's conversation)", Journal of Humanities, Shahid Beheshti University, vol.57, p 256-235
Keramati, Ghazal and Shahindokht Bargh Jelveh and Gholamreza Eslami and Alireza Einifar. 2013, "Representation in the Experience of Architecture", Identity of the City, Vol. 15, pp. 15-26.
Mohammadi, Mohammad Hussein and Zomordi, Homeira. 2005, "Hermeneutics and Hafez", Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Vol. 4, pp. 107-116.
Masoudi Fard, Jalil. 2004, "Positive and Negative Characters of Hafez's Divan", Hafez Magazine, Vol. 11, pp. 52-57.
Monshi Tusi, Mohammad Taghi and Alireza Meysamy and Julie Scott. 2004, "Allegory of garden and orchard in Hafez's poetry", Mah, vol. 79, pp. 80-91.
Mansoori, Zahra and Mohammad Irani. 2011, "Artistic Functions of Flowers and Plants in Hafez's Poetry", a new style in thematic creation, stylistics of Persian poetry and prose, vol. 4, pp. 329-338.
Noghrehkar, Abdul Hamid and Mohammad Manan Raeisi. 2011, "Semiotic analysis of the Iranian housing system based on the relationship between the layers of text /housing", Journal of Fine Arts, Vol. 46, pp. 5-14.