مدل ظرفیت¬سازی رفتاری در اجرای نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی

محورهای موضوعی : مطالعات رفتاری در مدیریت

سید صادق حسینی نسب ¹ , صدیقه طوطیان اصفهانی ^{2 *} , اسماعیل اسدی ³ , علی رییس پور ⁴

1 - گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران غرب، تهران، ایران
3 - گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه هوایی شهید ستاری، تهران، ایران
4 - گروه مدیریت دولتی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

تاریخ دریافت : 1404/05/19 تاریخ پذیرش : 1404/06/28 تاریخ انتشار : 1404/07/01

کلید واژه: ظرفیت¬سازی, ظرفیت¬سازی رفتاری, نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی,

چکیده مقاله :

درعصر حاضر، نظام‌های رفاه و تأمین اجتماعی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار و عدالت اجتماعی شناخته می‌شوند. این پژوهش با هدف طراحی مدل ظرفیت­سازی رفتاری در اجرای نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی انجام شده است. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و توسعه­ای و از لحاظ نوع داده­ها آمیخته اکتشافی است که از رویکرد آمیخته متوالی اکتشافی استفاده شده است. در مرحله کیفی با استفاده از روش تحلیل مضمون، مدل از طریق مصاحبه نیمه­ساختاریافته با 15 نفر از خبرگان دانشگاهی و اجرایی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، طراحی شد که در این مرحله شش بعد، هجده مولفه و پنجاه و چهار شاخص به دست آمد. برای اعتبارسنجی مدل، از مدل­سازی معادلات ساختاری استفاده شد، بدین‌صورت که پرسشنامه­ای براساس عوامل احصاء شده در مرحله کیفی، طراحی و در بین 199 نفر از مدیران اجرایی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، توزیع شد تا روابط بین شاخص­ها و مولفه­ها ارزیابی شود. داده­های مرحله کمی با استفاده از نرم افزار Smart Pls نسخه 3 مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته­های تحقیق نشان داد که مدل ظرفیت­سازی رفتاری در اجرای نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی شامل ابعاد ظرفیت­سازی شناختی، ظرفیت­سازی انگیزشی، ظرفیت­سازی اجتماعی سازمانی، ظرفیت­سازی ارتباطی، ظرفیت­سازی فرهنگی و بعد توانمندسازی است. تحلیل­های کمی نیز معنی­داری ارتباط بین شاخص­ها و مولفه‌های مورد نظر را تایید کردند. نتایج پژوهش می‌تواندضمن کمک به غنای ادبیات نظری در حوزه ظرفیت­سازی رفتاری، زمینه‌ساز اجرای بهینه نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی گردد. نتایج پژوهش می‌تواندضمن کمک به غنای ادبیات نظری در حوزه ظرفیت­سازی رفتاری، زمینه‌ساز اجرای بهینه نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی گردد.

چکیده انگلیسی:

In the present era, welfare and social security systems are recognized as one of the fundamental pillars of sustainable development and social justice. This research was conducted with the aim of designing a behavioral capacity building model in implementing a comprehensive welfare and social security system. The research is applied and developmental in terms of purpose and exploratory in terms of data type, and the sequential exploratory mixed approach was used. In the qualitative stage, using the content analysis method, the model was designed through semi-structured interviews with 15 academic and executive experts of the Ministry of Cooperatives, Labor and Social Welfare, which resulted in six dimensions, eighteen components, and fifty-four indicators. Structural equation modeling was used to validate the model, so that a questionnaire was designed based on the factors collected in the qualitative stage and distributed among 199 executive managers of the Ministry of Cooperatives, Labor and Social Welfare to evaluate the relationships between indicators and components. The quantitative phase data were analyzed using Smart Pls version 3 software. The research findings showed that the behavioral capacity building model in implementing the comprehensive welfare and social security system includes the dimensions of cognitive capacity building, motivational capacity building, organizational social capacity building, communication capacity building, cultural capacity building, and empowerment. Quantitative analyses also confirmed the significance of the relationship between the indicators and components in question. The research results can contribute to enriching the theoretical literature in the field of behavioral capacity building and pave the way for the optimal implementation of the comprehensive welfare and social security system. Keywords: Capacity building, behavioral capacity building, comprehensive welfare and social security system

منابع و مأخذ:

o امیری، علی‌نقی. زارع، حمید. دانایی فرد، حسن. بنی‌اسد، رضا . (1402). طراحی الگوی ظرفیت خط‌مشی‌گذاری در مجلس شورای اسلامی. مجلس و راهبرد، 30(113)، 57-100. doi: 10.22034/mr.2022.4848.4692
o تیرانداز، ابوالفضل، فرهادی محلی، علی، معطوفی، علیرضا، و طبری، مجتبی. (1400). شناسایی مولفه های ارتقای ظرفیت خط مشی گذاری آموزش های مهارتی کشور و عوامل موثر بر آن. مهارت آموزی، 10(37 )، 69-94. SID. https://sid.ir/paper/961076/fa
o حیدری، رحمان . (1402). طراحی مدلی برای ارتقاء ظرفیت اجرای خط‌مشی‌های سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای. جاده، 31(116)، 179-200. doi: 10.22034/road.2023.352028.2068
o جاوید، سید داریوش. رحیمی، غلامرضا. دانش¬فرد کرم اله.(1402).ظرفیت سازی سازمانی برای اجرای خط مشی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، انتظام اجتماعی، 15(4)، 66-37.
o  قبادی¬فر، ساراناز. سلاجقه، سنجر. پیوند، علیرضا. بابایی، حجت .مهدی زاده، سمانه . (1404). واکاوی ابعاد ظرفیت سازی فرهنگی-اجتماعی در اجرای خط‌مشی های عمومی، مورد مطالعه: سازمان تامین اجتماعی در پنج منطقه جغرافیایی ایران. (e723639). پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 1(12)، e723639 doi: 10.30470/jegr.2025.2054522.1279
o مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.(۱۴۰۰).چالش‌ها و راهکارهای اجرایی نظام رفاه در ایران. دفتر مطالعات اجتماعی.
o وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. (۱۳۹۷). گزارش عملکرد نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی جمهوری اسلامی ایران. تهران.
o Afzali, P., Mobasheri, S., & Alipour, B. (2025). Multi‐energy community structure for energy justice and equity. Wiley Online Library. https://doi.org/10.1002/9781394265749.ch4
o Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179–211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T
o Armenakis, A. A., & Bedeian, A. G. (1999). Organizational change: A review of theory and research in the 1990s. Journal of Management, 25(3), 293–315. ttps://doi.org/10.1177/014920639902500303
o Azmat, F., Ferdous, A. S., Wali, F., Muttakin, M. B., & Haque, M. Z. (2025). Does actors' engagement with capacity-building training programs enable delivery of SDG-aligned public services? The case of senior public officials. Journal of Service Theory and Practice, 35(2), 171-195.
o Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Prentice-Hall.
o Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W.H. Freeman.
o Chalise, N., & Pandey, R. (2024). Behavioral commitment and social policy implementation. Nepal Journal of Development and Governance, 15(1), 44–59.
o Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The "what" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227–268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01
o Geels, F. W. (2002). Technological transitions as evolutionary reconfiguration processes: A multi-level perspective and a case-study. Research Policy, 31(8–9), 1257–1274. https://doi.org/10.1016/S0048-7333(02)00062-8
o Giddens, A. (1998). The Third Way: The Renewal of Social Democracy. Polity Press.
o Grindle, M. S., & Hilderbrand, M. E. (1995). Building sustainable capacity in the public sector: What can be done? Public Administration and Development, 15(5), 441–463. https://doi.org/10.1002/pad.4230150502
o Heifetz, R. A., Grashow, A., & Linsky, M. (2009). The Practice of Adaptive Leadership: Tools and Tactics for Changing Your Organization and the World. Harvard Business Press.
o Jerjes, W. (2025). Primary care stability as a social determinant. Frontiers in Health Services. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/frhs.2025.1646932/full
o Kamali, M. (2006). Multiple modernities and the postsecular turn: Reflections on the Iranian Revolution. Social Theory, 24(1), 1–20.
o Karami, M., & Madlool, H. (2025). Artificial Intelligence and Digital Health in Developing Countries. Frontiers in Digital Health. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fdgth.2025.1532361/full
o Kumar, R., Mwale, C., Maritim, P., & Phiri, J. (2025). Beyond the pill: Understanding barriers to PrEP in Zambia. PLOS Global Public Health, 5(6), 1–15. https://doi.org/10.1371/journal.pgph.0004461
o Mayer, R. C., Davis, J. H., & Schoorman, F. D. (1995). An integrative model of organizational trust. Academy of Management Review, 20(3), 709–734. https://doi.org/10.5465/amr.1995.9508080335
o Michie, S., van Stralen, M. M., & West, R. (2011). The behaviour change wheel: A new method for characterising and designing behaviour change interventions. Implementation Science, 6(1), 42. https://doi.org/10.1186/1748-5908-6-42
o Morrow, A., Chan, P., Tiernan, G., Steinberg, J., Debono, D., Wolfenden, L., ... & Taylor, N. (2022). Building capacity from within: qualitative evaluation of a training program aimed at upskilling healthcare workers in delivering an evidence-based implementation approach. Translational Behavioral Medicine, 12(1), ibab094.
o Mulgan, G. (2006). The process of social innovation. Innovations: Technology, Governance, Globalization, 1(2), 145–162. https://doi.org/10.1162/itgg.2006.1.2.145
o Osianor, E. A., Akintoye, R. I., Owolabi, B. A., & Sanni, A. (2025). Effect Of Tax Aggressiveness on Effective Tax Administration. Academia.edu. https://www.academia.edu/download/123772928/First_Journal.pdf
o Saputra, N., Putera, R. E., Zetra, A., Azwar, Valentina, T. R., & Mulia, R. A. (2024). Capacity building for organizational performance: A systematic review, conceptual framework, and future research directions. Cogent Business & Management, 11(1), 2434966.
o Struben, J., Talukder, B., Chan, D., & Dubé, L. (2025). Market pathways to food systems transformation. Nature Communications, 16(8). https://www.nature.com/articles/s41467-025-59392-z
o Sugai, G., & Horner, R. H. (2020). Sustaining and scaling positive behavioral interventions and supports: Implementation drivers, outcomes, and considerations. Exceptional children, 86(2), 120-136.
o UNDP. (2009). Capacity Development: A UNDP Primer. United Nations Development Programme. https://www.undp.org/publications/capacity-development-undp-primer
o Viglione, C., Stadnick, N. A., Birenbaum, B., Fang, O., Cakici, J. A., Aarons, G. A., ... & Rabin, B. A. (2023). A systematic review of dissemination and implementation science capacity building programs around the globe. Implementation Science Communications, 4(1), 34.
o World Bank. (2023). World Development Report: Making Services Work for Poor People. Oxford University Press.