درنگی برمبنای فقهی مشاغل مجرمانه درحقوق کیفری ایران مبتنی برادله اجتهادی

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

نرجس اربابی ¹ (دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. رایانامه:[e-mail])
محمدرضا کاظمی گلوردی ² (استاد یارگروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران(نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail])
عباس شیخ الاسلامی ³ (دانشیار گروه جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و زبان‌های خارجه، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. رایانامه: [e-mail])

تاریخ دریافت : 1400/06/09 تاریخ پذیرش : 1400/10/03 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: مشاغل مجرمانه, مکاسب محرمه, ادله اجتهادی, ادله فقاهت,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: برخی از مشاغل در جامعه، با جرم‌انگاری و تعیین کیفر، جرم شناخته می‌شوند. درحالی‌که این مشاغل مجرمانه، در جامعه شایع هستند. عمده این مشاغل مجرمانه با کیفر تعزیری روبه‌رو هستند. از همین رو، هدف این پژوهش، بررسی جایگاه ادله اجتهادی جرم‌انگاری مشاغل مجرمانه در حقوق کیفری ایران است تا نهی از ارتکاب این مشاغل مجرمانه در قرآن کریم، سنت ائمه اطهار، اجماع و عقل تبیین و تحلیل شود.روش: روش پژوهش توصیفی، تحلیلی و استنباطی از منابع کتابخانه‌ای ‌است.یافته‌ها و نتایج: یافته‌های پژوهش بدین شرح است که تمامی مشاغل مجرمانه به‌ نوعی از ادله اجتهادی بهره‌مند ‌می‌شوند و مبانی فقهی جرم‌انگاری مشاغل مجرمانه، همان ادله اجتهادی است. حکم برخی از مشاغل مجرمانه، به دلیل اطلاق در حرمت افعال اصلی موضوع جرم، به مشاغل مجرمانه نیز سرایت کرده است و برخی از مشاغل مجرمانه مانند تکدی‌گری، بهره کمتری از ادله اجتهادی برده‌اند. برخی از مشاغل مجرمانه بر شرایط زمانی، مکانی و عرف بستگی دارند و اختلاف ‌نظر در قبال آنان وجود دارد.

منابع و مأخذ:

* قرآن کریم

- اسماعیل تبار، احمد. (1395). اصول فقه (شناخت و ادله اجتهادی). چاپ اول. دانشگاه علوم قضایی.

- انصاری، مرتضی. (1388). مکاسب. ترجمه اصغر محمدی همدانی. چاپ سوم. جلد2. جنگل.

- بجنوردی، حسن. (1414ق). القواعد الفقهیه. تحقیق مهدی مهریزی و محمد حسین درایتی. چاپ اول. جلد1. هادی.

- پاک‌نیا تبریزی، عبدالکریم. (1397).تکدی‌گری و راه‌های مقابله با آن در فرهنگ اسلامی. مبلغان، 20(233)، 104-96.

- حرعاملی، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشیعه. چاپ اول. جلد7. مؤسسة آل البیت.

- الحلّی، أبی جعفر محمد‌بن‌منصور‌بن‌ أحمد ابن إدریس. (1410ق). کتاب السرائر. چاپ اول. جلد2. مؤسسة النشر الإسلامی.

- خامنه‌ای، سیدعلی موسوی. (1398). اجوبة الاستفتائات حضرت آیت الله  العظمی خامنه‌ای. چاپ بیست و یکم. انقلاب اسلامی.

- خمینی، روح‌الله. (1363). توضیح المسائل. چاپ نهم . انقلاب.

- خمینی، روح‌الله. (1383). تحریر الوسیله. ترجمه محمدباقر همدانی. چاپ چهارم. جلد2.  اسلامی.

- خوئی، ابوالقاسم. (1388). مبانی تکمله المنهاج. ترجمه علیرضا سعید. چاپ دوم. جلد2. خرسندی.

- زراعت، عباس؛ مسجدسرائی، حمید. (1388). کاملترین ترجمه و تبیین اصول الفقه. چاپ اول. حقوق اسلامی.

- سلمانپور، محمدجواد. (1382). مبانی فقهی حرمت استعمال و قاچاق مواد مخدر و جرایم مربوط به آن. فقه اهل‌بیت، 9(35)، 152-120.

- صادقی تهرانی، محمد. (1384). رساله توضیح المسائل نوین. چاپ سوم. امید فردا.

- صدوق، محمد بن علی ابن بابویه (1413ق). من لایحضره الفقیه. چاپ اول. دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.

- صدوق، محمد بن علی ابن‌بابویه. (1403ق). الخصال. چاپ اول. جلد2. دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.

- صدوق، محمد بن علی ابن‌بابویه. (1406ق). التوحید. چاپ اول. جلد4. دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.

- طباطبایی، سید محمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه محمدباقر موسوی. چاپ اول. جلد 17. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

- طوسی، محمد‌بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. چاپ اول. جلد1. دار الکتاب العربی.

- عاملى(شهید اول)، محمد بن مکى. (1400ق). القواعد و الفوائد‌. چاپ اول. جلد2. مفید.

- عاملی جبعی(شهیدثانی)، زین‌الدین بن على بن مشرف. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. چاپ اول. جلد11. مؤسسة المعارف الاسلامیة.

- علامه حلی، حسن بن یوسف. (1377). تبصره المتعلمین فی احکام الدین. چاپ اول. اسلامیه.

- عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر العیّاشی. چاپ اول. جلد1. المطعبه العلمیه.

- قبولی درافشان، محمدمهدی. (1389). مفهوم و مبانی قابلیت استناد. دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 40(1)، 274-255.

- قمی، علی بن ابراهیم. (1404ق). تفسیر قمی. چاپ اول. جلد 1 و 2. دار کتب.

- کاتوزیان، ناصر.(1389). قانون مدنی در نظم حقوق کنونی. چاپ بیست و هشتم. میزان.

- کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. چاپ اول. ج5 ،7 ، 8 و 18. دار الکتب العلمیه.

- مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی. (1403ق). بحار الأنوار. چاپ اول. جلد2 و 4. دار إحیاء التراث العربی.

- محقق حلی، نجم الدین. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ اول. جلد 2. مؤسسه اسماعیلیان.

- محقق داماد، سید مصطفی. (1387). قواعد فقه، بخش جزایی. چاپ اول. مرکز نشرعلوم اسلامی.

- محقق داماد، سید مصطفی. (1388). قواعد فقه بخش مدنی. چاپ چهارم. مرکز نشرعلوم اسلامی.

- محقق داماد، سید مصطفی. (1395). تحصیل نامشروع مال. چاپ دوم. مرکز نشر علوم اسلامی.

- محقق کرکی، نورالدین علی بن حسین بن عبد العالی. (1411ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ اول. جلد 11. مؤسسۀ آل‌بیت.

- مصباح یزدی، محمد تقی (1384). نقد و بررسی مکاتب اخلاقی. چاپ اول. مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.

میرمحمدصادقی، حسین. (1393). حقوق جزای اختصاصی، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی. چاپ بیست و ششم. میزان.

- نوری، میرزا حسین. (1408 ق). مستدرَک الوسائل و مستنبط المسائل. چاپ اول. جلد3،6 و 11. مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.