ارزیابی زیست محیطی با رویکرد اکوسیستمی و بوم‏شناختی سرزمین"مطالعه موردی حوزه آبخیز کلیبر چای"

محورهای موضوعی :

مهرداد اکبرزاده ¹ (دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.)
ساسان بابایی کفاکی ² (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.)
جابر داودی ³ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه.)
علی فرامرزی ⁴ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه.)

تاریخ دریافت : 1386/12/16 تاریخ پذیرش : 1388/01/22 تاریخ انتشار : 1388/02/01

کلید واژه: ارزیابی زیست محیطی, توسعه سرزمین, اکوسیستم, بوم&rlm, شناسی, ارسباران, حوزه آبخیز کلیبرچای,

چکیده مقاله :

این پژوهش به منظورارزیابی سرزمین با دو رویکرد اکوسیستمی و بوم شناختی سیمای سرزمین صورت پذیرفت. بدین منظور منطقه مورد مطالعه دوبار و هربار با یک رویکرد مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از جمع آوری و تهیه داده ها و اطلاعات شاخص های کمی و کیفی سرزمین بی مقیاس و به صورت کمی تبدیل شده و لایه محدودیت بر پایه منطق بولین در روی نقشه و در هر رویکرد اعمال گردید. برای این منظور با استفاده از اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم حمایت گروهی، وزن شاخص ها در هر رویکرد با در نظر گرفتن ماتریس های سازگار و میزان خطای قابل قبول محاسبه گردید. نهایتاً ارزیابی با استفاده از وزن دهی برای شاخص ها در هر رویکرد با اعمال مدل جبرانی خطی صورت پذیرفت. داده های به دست آمده پس از اعمال ضرایب با مدل جبرانی خطی در هر رویکرد در چهار دسته از بالاترین ترجیح به پایین ترین ترجیح مرتب شدند و نتیجه به دست آمده پس از اعمال داده های حاصله در قالب یک نقشه ترکیبی از هر دو رویکرد و یک ماتریس مشخص شد. انتخاب قطر ماتریس به عنوان مناسب ترین سایت ها برای هر رویکرد مورد توصیه، داده های به دست آمده توسط نقشه ترکیبی را نیز تایید کرد. این تحقیق مناطق دارای ترجیح خوب، متوسط و ظعیف برای توسعه سرزمین را در حوزه آبخیز کلیبرچای مشخص نمود. نتایج این پژوهش 12/4985 هکتار از واحد هیدرولوژیک مورد مطالعه را که دارای مساحت 3/54872 هکتار می باشد، مناسب برای توسعه در هر رویکرد نشان داد. هم چنین بیشترین همپوشانی در پایین ترین ترجیحات در هر رویکرد مشاهده شد.

چکیده انگلیسی:

   This research attempted to find the best sites for development with ecosystemic and landscape ecological approaches. For this purpose, the case study was evaluated by each approach. After data collecting, quantity and quality criteria of the case study zone were quantified and became dimensionless and thereafter limitation layers based on Boolean logic were applied to the map and each approach. Regarding consistency matrices and acceptable errors and using analytical hierarchy process (AHP) principles and aggregative support system, criteria weights in every approach were figured out. Finally, using simple additive weighting (SAW) method, criteria were weighted in each approach. For development, the worked out results were sorted in four groups from high preference to low and then consequences were represented in one complex map and matrix. The complex map outcomes were confirmed by matrix diameter selection which was recommended in every approach. The results showed 4985.12 hectare appropriate areas out of 54872.3 hectares for basin development. In each approach, the most overlap was observed in the lowest preference.

منابع و مأخذ:

1-  آذری دهکردی، ف. 1384. ارزیابی زیست محیطی دشت نتوران استان لرستان. مجله محیط شناسی، انتشارات دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، ص. 36-30.

2-  آذری دهکردی، ف. 1386. اصول اکولوژی سیمای سرزمین (ترجمه). انتشارات آیلار، 96 ص.

3-  ارسلان، ک. 1381. ارایه ارزیابی زیست محیطی برای تفرجگاههای بزرگ کشور: مطالعه موردی پارک جنگلی لویزان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات، ص. 68-45.

4-  اکبرزاده، م. 1382. تعیین کاربری اراضی حوزه آبخیز ایلگینه چای منطقه ارسباران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات، ص. 56-41.

5-  بزرگیان، ق. 1382. ارزیابی توان اکولوژیک منطقه حفاظت شده حرا با GIS. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات، ص. 56-63.

6-  بی نام، 1378. مشاور جامع ایران. گزارش مطالعاتی حوزه آبخیز ارسباران شمالی، جلد 2، ص 364.

7-  جعفری، م. و ع. کریمیان. 1378. تهیه الگوی مدیریتی برای حوزه آبخیز تاش با استفاده از ارزیابی توان سرزمین، مجله محیط شناسی، انتشارات دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران. شماره 16، ص 28-18.

8-  حبیبی، ح. ر. و م. ر. آراسته. 1375. بررسی و ارزیابی زیست محیطی واحد هیدرولوژیک آشتان، مجله محیط شناسی، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، شماره 9، ص 26-18.

9-  گورگز، پ. و م. لقائی. 1379. ارزیابی زیست محیطی دشت ارژن و بررسی توان اکوتوریسم در آن. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات، ص 80-65.

10-              مخدوم، م. 1377. شالوده آمایش سرزمین. انتشارات دانشگاه تهران، ص 285.

11-              همایون. آ. و م. لقائی. 1377. ارزیابی توان اکولوژیک منطقه حفاظت شده دره فرح زاد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات، ص 63-56.

12- Boking, S.2000. Structural analysis of the landscape ecology in Red RocK. Landscape ecology 15: 63-85.

13- Cole, M. M., Huntley, B. J. and Walker, B. H. 1982. The influencing of soils, geomorphology and geology on the distribution of plant communities in ecosystems. Landscape Ecology 4: 69-78.

14- David, R., and Gauston, F. 1998. An investigation to landscape ecology analysis. Ecology 148: 50-57.

15- Forman, T. 1986. Landscape ecology and environmental planning in the Netherlands. Landscape Ecology 8: 29-48.

16- Forman, T and Moore, P. N. 1992. Theorical foundation for understanding boundaries in landscape mosaics. Springer, Verlage, New York, 236-258.

17- Look, A. 2006. Environmental evaluation and land management: case study of Chantghala, Turkey. Istanbul university, Orman fakultesi, 148 pp.

18- Romanova, A. P. 2007. Landscape and environmental planning in Russian. Russian Ecology, 2: 55-73.