بررسی اثرات تنش خشکی انتهای فصل بر اساس شاخص‌های ارزیابی در 9 لاین و رقم اصلاح شده برنج

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

محمدباقر خورشیدی بنام ^{1 *} , مهرداد عبدی ² , شهرام ایرانی‏ پور ³ , رحیم اکبری ⁴

1 - استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانشرقی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه
3 - فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه و کارشناسان ارشد سازمان جهاد کشاورزی شهرستان میانه
4 - فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه و کارشناسان ارشد سازمان جهاد کشاورزی شهرستان میانه

تاریخ دریافت : 1386/09/26 تاریخ پذیرش : 1387/05/05 تاریخ انتشار : 1387/06/01

کلید واژه: عملکرد, تنش خشکی, رقم, برنج,

چکیده مقاله :

این پژوهش در سال 1384 با هدف تعیین تأثیر تنش خشکی آخر فصل با استفاده از شاخص‌های ارزیابی تنش در نه رقم و لاین امید بخش برنج در چهار تکرار به صورت کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی انجام شد. برای تعیین میزان تحمل یا حساسیت ارقام به تنش خشکی، مقادیر 5 شاخص شامل میانگین حسابی، میانگین هندسی، شاخص تحمل، شاخص حساسیت به تنش، و شاخص تحمل به تنش محاسبه شدند. نتایج نشان ‌داد که بین ارقام از لحاظ عملکرد تنوع زیادی وجود دارد. ارقام صالح، 830، محلی دوم و هیبرید در هر دو شرایط عملکردی بیشتر از عملکرد میانگین گروه خود تولید کردند. هم چنین عملکرد حسن سرایی بیشتر از میانگین گروه تحت تنش ولی عملکرد 841 کمتر از میانگین گروه تنش بود. رقم 840 که در شرایط بدون تنش عملکردی بیشتر از میانگین نشان داده بود تحت شرایط تنش کاهش عملکرد نشان داد. ارقام هاشمی و محلی اول و 841 در هر دو شرایط کمترین عملکرد را تولید کردند. بالاترین میزان شاخص STI متعلق به ارقام صالح و لاین 830 و محلی دوم بود (به ترتیب 5/1، 26/1، و 02/1)، رقم صالح بر اساس شاخص GMPنیز تحمل بالاتری داشت (8444 کیلوگرم در هکتار). از نظر شاخص های SSI و TOL رقم هاشمی نسبت به تنش متحمل تر از رقم صالح بود، در حالی‌که رقم صالح بر اساس شاخص MP از تحمل نسبی بیشتری برخوردار بود. با مقایسه ضرایب همبستگیYp و Ys با شاخص‌های اندازه گیری شده، سه شاخص MP، GMP و STI از ضرایب همبستگی بالاتری نسبت به سایرین برخوردار بودند، لذا بهترین شاخص ها برای غربال ژنوتیپ های مقاوم و حساس به شمار آمدند. بر اساس روش‌های به کار گرفته شده در این بررسی برای غربال کردن ژنوتیپ های مقاوم و حساس، رقم صالح از نظر شاخص بهره وری متحمل ترین رقم نسبت به تنش بوده و بعد از آن لاین 830 قرار داشت.

چکیده انگلیسی:

This research was carried out to determine the effect of end season water stress on yield of nine cultivars and promising lines by using drought evaluation indices in Miyaneh region of Iran. A split plot experiment was conducted based on randomized complete block design (RCBD) with four replicates. Five drought evaluation indices including MP, GMP, TOL, STI and SSI were calculated. Results showed that there were significant differences among cultivar’s yield. Saleh, 830, Local 2nd and Hybrid cultivars or lines produced higher yield than their group mean. Cultivar Hassan sarayi produced higher yield than stress condition mean, but line 841 showed lesser yield than stress condition mean. In control condition, line 840 produced higher yield than group mean, but in stress condition produced low yield. Hashemi, Local 1st and 841 produced low yield in both conditions. Highest STI belonged to Saleh, 830 and Local 2nd as 1.5, 1.26, and 1.02, respectively. Based on GMP, Saleh was a high tolerant cultivar (8444 kh/ha). However, Hashemi was more tolerant than Saleh based on SSI and TOL and Saleh showed higher tolerance by MP. Ys and Yp correlation coefficients comparison with drought evaluation indices pointed that MP, GMP, and STI, had higher correlation with two conditions and were assumed as the best drought evaluation indices for screening tolerant and susceptible rice genotypes. By these indices, Saleh was the most tolerant cultivar and 830 was the second one.