تحلیل جامعه‌شناسانۀ بازتاب آلات موسیقی محلی کردی در دیوان قانع

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات کردی و لکی

سمیرا کنعانی ¹ , محمد ایرانی ² , نورالدین یوسفی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه،ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/10/24 تاریخ پذیرش : 1402/04/19 تاریخ انتشار : 1402/04/01

کلید واژه: جامعه‌شناسی, آلات موسیقی, ادبیّات منظوم کردی, قانع, پیوند موسیقی و شعر کردی, مضمون‌آفرینی و تصویرسازی,

چکیده مقاله :

موسیقی‌، آوای جدایی‌ناپذیر فرهنگ هر قوم و ملّتی است. این پدیدۀ فرهنگی-اجتماعی به سبب ارتباط عمیق شعر و آواهای موسیقی همواره مورد توجّه شاعران بوده‌ا‌ست و شاعران در کلام خود به موسیقی و آلات نواختن آن اشاره کرده اند. شاعران کرد زبان برای غنای آثار خود به موسیقی توجّه داشته و به شیوه ‌های مختلف و رویکردهای متنوع به موسیقی محلی و آلات آن در کلام خود اشاره کرده‌ اند که موجب خلق مضامین شعری، تصاویر هنرمندانه و بیان اوضاع اجتماعی عصر شاعر گردیده است. قانع، شاعر کرد زبان، از جملۀ این شاعران است. دیوان وی از منابع غنی برای مطالعات جامعه‌شناسی، مردم شناسی و فرهنگ عامه به شمار می ‌رود. این نوشتار می‌ کوشد به شیوۀ تحلیلی- توصیفی به تحلیل جامعه ‌شناسانۀ کارکرد آلات موسیقایی در دیوان قانع بپردازد و بازتاب این آلات موسیقی را با موسیقی محلی و فولکلور منطقۀ سراینده تبیین سازد. یافته‌ ها نشان می ‌دهند که قانع با هدف غنی ‌سازی سروده ‌های خود به آلات موسیقی محلی توجّه داشته است. سراینده از آلات موسیقی -که اغلب آلاتی محلی هستند- علاوه بر ساخت تصاویر ادبی، بیان مفاهیم اجتماعی و وطنی، شکوه، وصف امور و غیره، در راستای بیان اوضاع حاکم بر جامعۀ خود بهره برده است. قانع در دل این اشارات، به جنبۀ ظاهری آلات موسیقی نظر داشته‌است.

چکیده انگلیسی:

Music is an fundamental part of the culture of any nation, and it can be clearly stated that civilized and ancient nations enjoy music in their historical and cultural background. This cultural phenomenon has always been considered by poets due to the deep connection between poetry and music, and in their words, they have referred to music and its instruments. Kurdish language poets have also paid special attention to music and its instruments for nationalistic and literary purposes; they have referred to folk music and its instruments in different ways. Ghaneh, a famous Kurdish poet, is one of them. His divan is a rich source for the study of anthropology and popular culture. This article tries to study the function of musical instruments in Divan-e-Ghaneh in an analytical-descriptive approach based on the library method to explain the reflection of these musical instruments on the local music and folklore of the poet's region. The findings show that Ghaneh paid special attention to local musical instruments to enrich his poem. The poet has used Kurdish musical instruments, which are often local instruments, for various purposes such as making literary images, expressing social and nationalistic concepts, complaining about the world, describing various matters, mere references, and so on.

منابع و مأخذ:

- آریان‌­پور، امیر حسین(1354). اجمالی از جامعه‌­شناسی هنر. چاپ سوم. تهران: انجمن کتاب دانشجویان.

-آلن گرابن، ژان شواله(1384). فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. چاپ دوم. تهران: جیحون.

-احمدی‌­پور، روناک، مختاباد، عبدالحسین، و مقصودی، مجتبی (1393). نقش موسیقی کردی در آیین­‌های بومی-محلی کرمانشاهان. مدیریت فرهنگی، 8(4)، 95-115.

-امان الهی­ بهاروند، اسکندر(1384). موسیقی در فرهنگ لرستان. چاپ اول. تهران: افکار.

-انوری، حسن(1381).  فرهنگ بزرگ سخن. جلد هفتم. چاپ اول. تهران: سخن.

خیرخواه، سعید(1388). ادبیات و جامعه(خاستگاه اجتماعی ادبیات). اندیشه­‌های ادبی، 1(2)، 21-37.

-رحمانیان، آرین(1390). فلاسفه و موسیقی یونان باستان تا نیچه. چاپ اول. تهران: متن.

-روحانی، بابا مردوخ(1382). تاریخ مشاهیر کرد. به کوشش محمد ماجد مردوخ روحانی. جلد دوم. تهران: سروش.

-صفی­زاده، صدیق (1377). تاریخ موسیقی کردی. چاپ اول. تهران: بهنام.

-صفی­زاده، فاروق(1375). پژوهشی دربارۀ ترانه­‌های کردی. چاپ اول. تهران: جام.

-طهماسبی، طغرل(1380). موسیقی در ادبیات. چاپ اول. تهران: رهام.

-فرهاد، پیربال(2010). میژوی گورانی و موسیقای کوردی. هه­ولیر(اربیل): ئاراس.

-فینکلشتاین، سیدنی(1362). بیان اندیشه در موسیقی. ترجمۀ محمد تقی فرامرزی. چاپ اول. تهران: نگاه.

- قانع، محمد(1393). دیوانی قانع. کوکردنه­وه­ی بورهانی قانع. چاپی هه­‌شته­‌م. تاران: پانیز.

-محه‌­مه­‌د، حه­‌مه­‌باقی(2002). میژوی موسیقای کوردی. چاپی دووه‌ه­م. هه‌­ولیر(اربیل): ئاراس

-معینیان، پریسا(1390). بازتاب موسیقی در آثارعطار. پایان‌­نامۀ کارشناسی ارشد: دانشگاه سمنان.

-منصوری، پرویز(1384). سازشناسی. چاپ چهارم. تهران: زوار.

- نارویی، فاطمه(1391). تحلیل جامعه‌­شناختی زمان­های احمد محمود. پایان­‌نامۀ کارشناسی ارشد: دانشگاه سیستان و بلوچستان.

-نجف‌­زاده قبادی، امیدعلی(1395). مردم­شناسی قوم لک. چاپ اول. تهران: واژگان.

-نصراله‌­پور، علی اصغر(1396). ساز آوای کرد. چاپ اول. کرمانشاه: دیباچه.

-نقیب سردشت، بهزاد، و کریمیان سردشتی، نادر(1385). نگرشی بر سازشناسی موسیقی کردی. چاپ اول. تهران: توکلی.

-وجدانی، بهروز(1386). فرهنگ جامع موسیقی ایرانی. جلد 1و2. چاپ اول. تهران: گندمان.