نقد و تطبیق ترجمه الهی قمشه¬ای و محمدعلی رضایی اصفهانی از سوره یوسف با تکیه بر نظریة یوجین نایدا

محورهای موضوعی : پژوهشهای زبان شناختی و معنا شناسی در سطح واژگان

سید مرتضی مهدیزاده ریابی ¹ , فاطمه صحرایی سرمزده ² , رسول بلاوی ³

1 - کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران.
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
3 - استاد، گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه شهيد چمران اهواز ، اهواز، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/04/13 تاریخ پذیرش : 1403/07/08 تاریخ انتشار : 1402/07/26

کلید واژه: نقد ترجمه, قرآن کریم, سوره یوسف, الهی قمشه¬ای, رضایی اصفهانی, یوجین نایدا.,

چکیده مقاله :

نقد و تطبیق ترجمه الهی قمشه¬ای و محمدعلی رضایی اصفهانی از سوره یوسف با تکیه بر نظریة یوجین نایدا چکیده انتقال معنای دقیق متن در ترجمه متون دینی از اهمیت بالایی برخوردار است. یوجین نایدا، نظریه¬پرداز ترجمه متون دینی که سال¬ها عهده¬دار مسئولیت ترجمه کتاب مقدس انجیل بوده است، مطالبی را در مورد ترجمه متون دینی بیان کرده است که محدوده مترجم را در تغییر معنایی مشخص کرده است. قرآن کریم به عنوان کتاب مقدس مسلمانان دارای نکات ادبی، بلاغی و هنری است که مترجم می¬بایست همة این نکات را رعایت کند. این جستار برآن است تا با روش توصیفی - تحلیلی ترجمه الهی قمشه¬ای و محمد علی رضایی اصفهانی از سوره یوسف را با تکیه بر نظریة یوجین نایدا نقد نموده و به تبیین جنبه¬های معنایی، ساختاری و زیبایی ترجمه¬های آنان پرداخته و جنبه¬های مثبت و منفی دو ترجمه را بیان کرده و در پایان مشخص سازد کدام ترجمه به متن مبدأ وفادار بوده است و کدام ترجمه از آزادی بیشتری برخوردار است. یافته¬های پژوهش نشان می¬دهد که ترجمه الهی قمشه¬ای دارای وفاداری کمتری نسبت به متن اصلی بوده است؛ بنابراین از دیدگاه نایدا ترجمه پویا ارائه داده است در مقابل ترجمه رضایی اصفهانی در ترجمه قرآن از وفاداری بیشتری برخوردار بوده و آثار ساختاری و محتوایی متن مبدأ در این ترجمه به روشنی مشاهده می¬شود؛ از این رو این ترجمه بر اساس دیدگاه نایدا ترجمه صوری به شمار می¬آید. کلمات کلیدی: نقد ترجمه، قرآن کریم، سوره یوسف، الهی قمشه¬ای، رضایی اصفهانی، یوجین نایدا.

چکیده انگلیسی:

Abstract translation of precise meaning of the text in the translation of religious texts is of great importance Eugene Naida, the theoretician of the translation of religious texts, who has been responsible for the translation of the Holy Bible for many years, has stated some things about the translation of religious texts that have defined the scope of the translator in changing the meaning. As the holy book of Muslims, the Holy Qur'an has literary, rhetorical and artistic points that the translator should observe all these points. This article aims to use a descriptive-analytical method to criticize Elahi Qomshaei and Mohammad Ali Rezaei Isfahani's translation of Surah Yusuf, relying on Eugene Naida's theory, and to explain the semantic, structural and aesthetic aspects of their translations, and State the positives and negatives of the two translations and at the end determine which translation was faithful to the source text and which translation has more freedom. The results of this study show that Elhi Qomshahi's translation was less faithful than the original text; Therefore, from Naida's point of view, dynamic translation has been presented In contrast, Rezaei Esfahani's translation is more faithful in the translation of the Qur'an, and the structural and content effects of the source text can be clearly seen in this translation. Therefore, according to Naida's point of view, this translation is considered a formal translation.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.
آلوسی، شهاب‌الدین (1983م). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم السبع المثانی. بیروت: دارالفکر، ج 13، 10.
ابن منظور (بی‌تا). لسان العرب. القاهرة: دار المعارف.
ابوحیان، محمد بن یوسف (بی‌تا). تفسیر البحر المحیط. دراسة و تحقیق و تعلیق الشیخ عادل أحمد عبد الموجود والشیخ علی محمد معوض. بیروت: دراالکتب العلمیة، ج5.
اصفهانی، راغب (1991م). المفردات فی غریب القرآن. دارالتحریر، ج2.
امیر شجاعی، آناهیتا؛ خلیلی گنجعلیخانی، مرضیه (1397). رویکرد تطبیقی زبان‌‌شناسی در مطالعات ترجمۀ نیمۀ دوم قرن بیستم. مطالعات ادبیات تطبیقی، 2(47)، ص210-214.
بهجت‌پور‌، عبدالکریم‌ (1394)‌. شناخت‌نامه تنزیلی سوره‌های قرآن کریم. قم: موسسه تمهید.
پوریزدان‌‌پناه کرمانی، آرزو؛ میمندی، وصال (1398). نقد ترجمۀ عربی سمک عیّار براساس نظریۀ نایدا. مطالعات تطبیقی فارسی- عربی، 4(6)، ص9-33.
حقّانی، نادر (1386). نظرها و نظریه‌‌های ترجمه. تهران: امیرکبیر.
حیدری، یدالله؛ سلیمان‌‌زاده نجفی، سید رضا (1398). واکاوی جنبه‌‌های بلاغت حال مؤکد معنای عامل در ترجمه قرآن کریم با کاربست تئوری هم‌‌ارزی نایدا (مطالعه موردی ترجمه‌‌های فولادوند، خرمشاهی و حداد عادل). مطالعات سبک‌‌شناختی قرآن کریم، 2(4)، ص26-45.
خرمشاهی‌، قوام‌الدین‌ (1377). دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی. تهران: دوستان.
خلوصی، صفاء (1982م). فن الترجمة فی ضوء الدراسات المقارنة. الجمهوریة العراقیة: دار الرّشید.
درویش، محیی‌الدین (1992م). إعراب القرآن و بیانه. مصر: دار الإرشاد للشؤون الجامعیّة، الطبعة الثالثة، ج5.
زمخشری، جاراللّه (1998م). الکشاف. ضبط مصطفی حسین أحمد. القاهرة: دارالریان للتراث، ج 2.
سجادی، سید ابوالفضل؛ محمود، شهبازی (1391). زبان‌‌شناسی سوره یوسف. قم: طلیعه سبز.
سعیدان، اسماعیل (1388). اصول و روش کاربردی در ترجمه‌. تهران: رهنما.
صفوی‌، سلمان. (1396). دانشنامه معاصر قرآن کریم. قم: سلمان آزاد.
صلح‌‌جو، علی (1385). گفتمان و ترجمه. تهران: نشر مرکز، چاپ چهارم.
طبری (بی‌تا). جامع فی تأویل القرآن. القاهرة: دار الغد العربی، ج7.
عمر، احمد مختار (2001م). دراسات اللغویة فی القرآن الکریم. القاهرة: عالم الکتب.
فاست، پیتر (1397). ترجمه و زبان، تبیینی بر پایۀ نظریه‌‌های زبان‌‌شناسی. ترجمه راحله گندمکار. تهران: نشر علمی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1999م). التفسیر الکبیر. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة، ج18.
فرحزاد، فرزانه (1384). نظریۀ نایدا. زبان و زبان‌‌شناسی، 1(1)، ص35-46.
فرحزاد، فرزانه؛ شاهرخ محمدی، افسانه (1394). فرهنگ جامع مطالعات ترجمه. تهران: نشر علمی.
فیروزآبادی، سید سعید؛ ابراهیمی، زهرا (1395). بررسی چند ترجمۀ سورۀ ناس به زبان آلمانی براساس نظریۀ یوجین نایدا. مطالعات تطبیقی، 10(37)، ص31-55.
کریمی‌فرد، غلامرضا؛ پیرمرادیان، حمیدرضا؛ بابائی دم طسوج، علی (1399). مقایسۀ دو ترجمۀ فارسی نصرالله منشی و محمد بخاری از کلیله‌ودمنۀ عربی ابن‌مُقَفَّع با تکیه بر نظریۀ ترجمۀ یوجین نایدا (موردکاوی: باب زاهد و راسو). پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 10(22)، ص327-353.
کمالی، جواد (1373). حذف و اضافه در ترجمه. مترجم، 3(11-12)، ص16-31.
گنتزلر، ادوین (1993م). نظریات ترجمه در عصر حاضر. تهران: هرمس.
لطفی‌‌پور ساعدی، کاظم (1376). درآمدی به اصول و روش‌‌های ترجمه. تهران: نشر دانشگاهی، چاپ یازدهم.
مزبان، علی‌‌حسن (1394). درآمدی بر معناشناسی در زبان عربی. ترجمه فرشید ترکاشوند. تهران: سمت.
معرفت، محمدهادی (1383). تاریخ قرآن. تهران: سمت.
میرعمادی، سید علی (1382). تئوری‌های ترجمه‌ و تفاوت ترجمۀ مکتوب و همزمان. تهران: انتشارات بهارستان.
نایدا، یوجین؛ تابر، چارلز (1382). تشریح عملیاتی مفصّل ترجمه کتاب مقدس به تمام زبان‌‌های جهان. ترجمه آناهیتا امیرشجاعی. گرگان: نوروزی.
واحدی‌، علی بن احمد‌ (1411ق). ‌اسباب نزول القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیة.
Hatim, B. & Mundy, J. (2004). Translation: An advanced resourse book. London & New York: Routlledge.
Mossof, B. (2014). Revising and editing for translator. Abingdon: Routlledge, 3rd Edition.
Naida, E. & Taber, C. (1982). The Theory and Practice of Translation. Linden: Brill.